Ongeveer zes jaar geleden hebben wij geprobeerd om de Vriend van mijn Vader op het Digitaal Monument van de Joodse Gemeenschap te vinden,
zonder resultaat. Op dat moment was er ook geen informatie over een Buikspreker of wel een pop met de naam Mickey Mouse. Maar toch zijn we blijven zoeken en we vonden een mooie “prentbriefkaart met twee foto’s van buikspreker ‘Oom Max’ (Max Santiel) met Mickey Mouse, circa 1935” op internet, bij het Joods Historisch Museum. Het moment dat we deze foto vonden was voor ons toch een vreemde, plezierige ervaring.
Hieronder volgt een deeltje van WW2 belevenissen die ik geprobeerd heb neer te schrijven.
Mickey Mouse
Wij hebben voor een bepaalde tijd ook een Jodeman ondergedoken gehad. Als je betrapt werd, stond daar de doodstraf op. Je kon er met niemand over praten, zefs niet met je beste vrienden of buren. Zijn naam was Max en zijn achernaam, ik denk “Satiel”, maar daar ben ik niet zeker van.
Wel zeker, dat hij van beroep een Buikspreker was. Hij trad, voor de oorlog, op met zijn pop “Mickey-Mouse”. Joodse artiesten mochten in die tijd niet meer optreden. Mijn Vader probeerde, in verschillende steden, op eigen risico zijn programma te geven en daarbij trad ook Mickey-Mouse als programmaleider op.
Zover ik mij kan herinneren kwam M.M. net in het midden van het toneel, tussen de gordijnen, naar voren en deed zijn verhaal en aankondigen.
De buikspreker zelf, Max, zag niemand. Die stond, ik denk, dan achter het gesloten gordijn.
Het mocht niet, maar ja! Ze moesten zich zelf eigelijk aangeven.
Als buikspreker had hij een ontzachelijke vermogen om Mickey te laten praten zonder dat je enige lip-beweging van hem zelf kon zien.
Hij moet een van de beste, mischien wel ‘de beste’ geweest zijn.
Soms haalde hij zijn Mickey-Mouse uit de koffer en dan, in familie-kring, deed hij mee in de conversation.
Het gebeurde ook dat onze Vader, August er bij haalde en dan pas waren de poppen echt aan het dansen. (letterlijk en bijna figuurlijk).
De verhalen die ze tegen elkaar hadden, lieten ons alles vergeten en we lachte en we lachte, tot dat de tranen over onze wangen biggelde.
Ook mijn Vader, Max en de poppen, konden soms zelfs geen woord meer uitbrengen. Dat was On de Spot-Live-Theater. “Kunst”, en wel met een Grote ‘K’.
Oom Max
Voor ons was hij gewoon Oom Max en hij hield ook veel van zoute drop.
Hoe hij daar aan kwam, weet ik niet, maar wel, dat hij soms een dropje miste en dan vroeg hij ons wie dat genomen had. Wij als kinderen, zeiden dan niets, maar dan stelde hij voor dat degene die dat dropje genomen had en het eerlijk vertelde, er weer eentje van hem zou krijgen. Nou dat was lekker, Loek en ik hadden alle twee van gesnoept
Max leefde gescheiden van zijn vrouw. Ze hadden, zover ik weet, 2 kinderen en die woonden ergens in Amsterdam.
Op een dag hoorde hij dat zijn vrouw en kinderen op transport naar Duitsland gezet waren. Die avond haalde hij weer Mickey Mouse in de huis kamer. Er moet een vreselijk gesprek plaats gevonden hebben. Hij en Mickey-Mouse bedankten iedereen en zei, “Het gordijn valt nu voor de laatste keer.” Mijn ouders hebben van alles geprobeerd om hem toch te laten blijven, maar der was voor hem,
zo zei hij. “Geen andere uitweg. Mijn vrouw en kinderen op transport, dus dan ga ik nu ook”. Hij vroeg mijn Moeder om een David-ster op zijn jas te naaien en het leek voor ons dat hij er erg trots op was. De volgende dag melde hij zich aan, misschien op een politie-bureau, en wij hebben nooit meer iets van hem gehoord.
Moet hier ook even vermelden, dat onze buren ook een, of mischien wel meerdere Joden in huis hadden en die is, of zijn, wel door de oorlog gekomen. In al die tijd, hadden we wel een vermoeden, maar we hebben het nooit zeker geweten.
via email aan de redactie