Luise Aronstein heeft zich tijdens de oorlogsjaren met hulp van haar zoon Rolf Engelbrecht op diverse onderduikadressen volstrekt aan het zicht van de Nederlandse instanties en de Duitse bezetter weten te onttrekken. Zij heeft de oorlog overleefd.
Luise Aronstein is geboren op 3 september 1874 in Breda als dochter van Ludwig Levi Aronstein en Rosalie Lewin. Zij trouwt op 26 september 1901 te Delft met Hans Karel Friedrich Engelbrecht, een Duitse arts, geboren te Boltenhagen op 28 maart 1874. Zij vestigen zich daarna in Duitsland. Op 17 juni 1904 wordt in Bischweiler in de Elzas hun zoon Rolf Willi Carel Engelbrecht geboren. Het huwelijk wordt op 26 juli 1926 te Karlsruhe ontbonden.
In 1938 keert Luise Aronstein terug naar Nederland en in 1939 neemt zij de Nederlandse nationaliteit weer aan. Volgens het bevolkingsregister van Amsterdam vertrekt zij op 9 maart 1940 met onbekende bestemming uit haar woonplaats ’s-Gravenhage. De eerstvolgende inschrijving dateert van na de oorlog. Op 10 april 1946 woont zij op de Stadionweg 61-63 hs te Amsterdam. Op dat adres overlijdt Luise Aronstein op 29 januari 1949.
Rolf Engelbrecht studeert tussen 1924 en 1928 rechtswetenschappen aan verschillende Duitse universiteiten. In mei 1933 wordt hij, inmiddels werkzaam als advocaat, door een beroepsverbod getroffen vanwege zijn joodse afkomst van moederszijde. Eind 1933 treedt hij in dienst bij een grote Duitse verzekeringsmaatschappij. In de daarop volgende jaren werkt hij verschillende Duitse steden. Vanwege zijn herkomst maakt hij echter weinig kans op promotie.
Vanuit Aken verhuist Rolf Engelbrecht in mei 1942 naar Amsterdam, waar hij gaat werken bij verzekeringsmaatschappij O.W.J. Schlencker. Het is zeer waarschijnlijk dat hij naar Amsterdam is gekomen om zijn moeder hulp en bescherming te bieden. Volgens zijn biograaf heeft hij zijn moeder de oorlog door heeft kunnen helpen door haar valse identiteitspapieren te verstrekken, door frequente verhuizingen en door het kopen van distributiebonnen. Engelbrecht keert in september ’45 naar Duitsland terug. Van 1948 tot zijn dood door een verkeersongeval in 1966 is hij Oberbürgermeister van de stad Weinheim in Baden.
Rolf Engelbrecht wordt op 21 mei 1942 ingeschreven op de Beethovenstraat 101 I, op 25 mei 1942 op de Vondelstraat 25 hs, op 19 juni 1942 op de Frans van Mierisstraat 74 bv, op 21 juni 1943 op de Hondecoeterstraat 20 III, op 2 september 1943 op de Nic. Maesstraat 74 hs en op 30 augustus 1944 op de Stadionweg 61-63 hs. Dit is het adres waar zijn moeder op 10 april 1946 weer in het Amsterdamse bevolkingsregister wordt ingeschreven en waar zij op 29 januari 1949 overlijdt.
Het is aannemelijk dat Engelbrecht zijn moeder onderdak verschaft op de adressen waar hij zelf woont. De herinneringen van verzetsman Jan van Delft (Waalwijk, 22 maart 1920 – Loon op Zand, 19 mei 2010) bevestigen dit. Jan van Delft woont vanaf februari 1941 ongeveer anderhalf jaar in pension bij de familie Reijntjes aan de Frans van Mierisstraat74 bv. Hij herinnert zich dat in de zomer van 1942 Rolf Engelbrecht en zijn joodse moeder onderdak vinden bij de familie Reintjes. Luise Aronstein leeft op dat moment als onderduikster in de illegaliteit. Engelbrecht en Van Delft winnen elkaars vertrouwen en zetten zich in voor de hulp aan joden in de Hollandsche Schouwburg. Engelbrecht zorgt voor bonkaarten en andere documenten, die Van Delft vanuit zijn werkplek in een kantoor aan de Plantage Middenlaan in een café doorgeeft aan (anonieme) verzetsmensen. Van Delft herinnert zich niet hoe Engelbrecht aan deze documenten is gekomen.
In de nazomer van 1943 ontsnapt Van Delft ternauwernood aan arrestatie in Amsterdam en keert halsoverkop terug naar Brabant. Daar komt hij terecht in het gewapend verzet. Engelbrecht en Van Delft verliezen elkaar dan uiteraard uit het oog. In de jaren ’50 komt Van Delft op zakenreis in Duitsland door toeval weer in contact met Rolf Engelbrecht.
Bronnen
Heinz Schmitt, ‘Rolf Willi Carel Engelbrecht’, in: Badische Biographien, Neue Folge, Band 1, Stuttgart 1982, pag. 104 – 105.
Stadsarchief Amsterdam, Persoonskaarten Rolf W. C. E. Engelbrecht, Luise Aronstein, Jan van Delft.
Interviews met Jan van Delft, 2008-2009.
Verzetsbiografie Jan van Delft: http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Delft