De joodse familie van den Berg uit Amsterdam met de stamvader Mozes Isaac van den Berg is waarschijnlijk per ongeluk ontstaan. Alhoewel familieonderzoek een reeks exotische namen oplevert en je vragen kunt stellen bij het waarheidsgehalte biedt het wel een interessante invalshoek.
Hendele Stokvis alias Naatje Stokvis alias Leetje van den Berg alias Leentje Stokvis alias mevrouw Hazelip
Op 8 oktober 1773 gingen in het stadhuis van Amsterdam in ondertrouw Salomon Joseph, oud 35 jaar, wonende in de Weesper-straat, en Sara Davids, oud 25 jaar, wonende op het Weesperveld.
Getuige voor de a.s.bruidegom was zijn moeder, Hendrikje
(=Hendele) Stokvis, en voor de a.s.bruid haar vader, Victor Levie.
Hun huwelijk werd gesloten op 24 oktober 1773.
Omstreeks 1784 kreeg dit ouderpaar, naast diverse andere kinderen een dochter genaamd Hendele Stokvis, roepnaam Naatje.
De naam Naatje was een in die tijd gebruikelijke afkorting van de jiddische naam Hendele.
Haar ouders waren beiden kooplieden; haar vader verkocht fruit en haar moeder groenten. Hendele kreeg echter het beroep van dienstbode.
Al op vrij jonge leeftijd kreeg zij een verhouding met een zekere Izaak van den Berg, waaruit op 4 oktober 1801 een zoon werd geboren: MOSES.
Zeer uitgebreid onderzoek heeft aan het licht gebracht dat er in die periode in Amsterdam slechts 1 joodse Izaak van den Berg heeft geleefd.
Hij werd geboren op 5 augustus 1772 als Isaac Delmonte, zoon van
Portugees joodse ouders, n.l. Jeudah Delmonte alias Juda van den Berg (1748-1826) en Abigael Robles (1746-1815).
De familie Delmonte woonde al in 1637 in Amsterdam.
De stamouders van deze familie, Francisco Mendes Sotto en Francisca Mendes (betover-overgrootouders van Izaak van den Berg) waren beiden in het begin van de 17e eeuw als nieuw-christenen gevlucht voor de gevreesde Inquisitie in Portugal en vandaaruit vertrokken naar Frankrijk.
Omstreeks 1610 zijn zij daar, mogelijk in Libourne, getrouwd en kort daarop vertrokken naar Rauen. Het was een oom-nicht huwelijk; Francisca's vader, Jeronimo Mendes Sotto, was een broer van haar echtgenoot Francisco.
Na verloop van tijd verlieten zij Rauen en vestigden zich met hun kinderen in het liberale Amsterdam. Deze stad had in die tijd de rijkste en meest gepriviligeerde joodse gemeente van Europa en was zowel economisch als religieus een aantrekkelijke woonplaats.
Hier ging de familie Mendes Sotto over tot het jodendom. Vanaf die tijd noemden Francisco en Francisca zich in de synagoge Abraham en Sara del Sotto.
De 5 zonen Del Sotto voerden echter als kooplieden allen de naam Delmonte.
Een van hen, Mordechai (=Max) Delmonte (betovergrootvader van Izaak van den Berg), was vol gens zijn eigen verklaring in 1651
32 jaar oud en geboren in Rouen. Waarschijnlijk had hij als koopman zakelijke kontakten met Itali~ en heeft hj,j daar eveneens enige tijd geleefd.
Toen na het overlijden van Mordechai's moeder haar boedel-scheiding plaats vond, werden in een nofuriele akte in 1666 de volgende kinderen genoemd:
Isaac Delmonte, Jacob Delmonte, Joseph Delmonte, Lea del Sotto, Rachel Berachel (Londen) en David del Sotto (Padua).
Vreemd genoeg echter werd Mordechai, die twee jaar later in 1668 nog getuige was bij de ondertrouw van zijn beide dochters Debora en Sara, in deze akte niet genoemd!
Was hij door zijn familie onterfd??
Dit is een raadsel dat mogelijk ooit nog eens zal worden opgelost.
Mordechai's broer Jacob del Sotto alias Delmonte (ca.1612 Rouen-
1670 Amsterdam) was zakelijk gezien de meest succesvolle van de Delmonte's. Hij was gehuwd met een dochter van zijn broer David, iets wat bij de Sefardische families zeer gebruikelijk was in die tijd. Op deze manier behield men het familiekapitaal bij-elkaar! Overbekend is de geschiedenis van zijn testament, dat na zijn overlijden aanleiding gaf tot een geruchtmakende erfenis-kwestie. Het ging in dit geval om een groot vermogen. Jacob Delmonte's neef en handelspartner was de zeer bekende koopman en financieringsbankier Antonio Lopes Suasso (1614 Bordeaux-1685 den Haag). Diens moeder, Isabel Mendes, was een zuster van Jacob en Mordechai's moeder. Twee van Jacob en Mordechai's broers en een zuster waren getrouwd met twee zusters en een broer van Suasso. In 1676 werd Suasso door koning Carlos de tweede van Spanje verheven tot baron van Avernas-le-Gras.
De zeer voorname en schatrijke familie Delmonte alias Del Sotto alias Mendes Sotto was oorspronkelijk afkomstig uit de noorde-lijke Portugese stad Braganya, een versterkte provinciehoofdstad op de top van een heuvel in de woeste provincie Tras-os-Montes= Achter de bergen.
De ouders van Izaak van den Berg alias Isaac Delmonte woonden met hun gezin, evenals de ouders van Hendele (Naatje) Stokvis, in de Weesperstraat. De Familie was bijzonder muzikaal;
Izaak, zijn vader en zijn broers Salomon, Jacob en Abraham waren van beroep muzikanten.
Het lijkt zeer wel mogelijk dat Hendele dienstbode bij deze familie is geweest.
Een huwelijk tussen de Portugees joodse Izaak van den Berg en de Hoogduits joodse Hendele Stokvis was echter in die tijd vrijwel onmogelijk; Hendele werd dus in 1801 ongehuwd moeder van haar zoon MOSES.
Omstreeks 1803 kreeg Izaak van den Berg opnieuw een verhouding met een Hoogduits joods meisje, Betje Meijers (ca.1786-1822), waaruit in 1804 eveneens een zoon werd geboren.
Vijf jaar later, in 1809, trouwde hij met de inmiddels opnieuw zwanger geraakte moeder van deze zoon, na ongetwijfeld grote tegenstand van zijn familie te hebben overwonnen.
Het huwelijk werd echter niet goedgekeurd door de Portugees joodse gemeente en is daarom ook niet voltrokken in de Portugese synagoge. Hun in 1804 geboren zoon ging later als een Van den Berg door het leven. De kinderen die na Izaak's huwelijk werden geboren echter als Delmonte's.
Izaak van den Berg alias Isaac Delmonte stierf hoogbejaard, op 5 maart 1857, in zijn huis aan de Nieuwe Herengracht 24 te Amsterdam.
Hij werd begraven op de Portugees joodse begraafplaats in Ouderkerk a/d.Amstel.
Hendele kreeg na haar kortstondige verhouding met Izaak van den
Berg jaren later opnieuw een verhouding; nu met een zekere Abraham.
In 1808 werd hieruit eveneens een zoon geboren: Aron. Vol gens een verklaring bij diens huwelijk in 1833 zou Aron een zoon zijn geweest van een Abraham van den Berg, die volgens de huwelijksbijlage ruim 20 jaar daatvoor was vertrokken.
Macht dit juist zijn, dan zou het betekenen dat Hendele eveneens een verhouding heeft gehad met Izaak van den Berg's jongere broer Abraham (1786-1863), die in die tijd nog niet was getrouwd. Misschien hield Hendele wel veel van muziek?!
Op 5 september 1821 trad Hendele tenslotte als Naatje Salomon Stokvis, van beroep dienstbode, in het huwelijk met haar oom Wolf Salomon Hazelip (ca.1771-1837), van beroep klerenverkoper. Hij was de kinderloze weduwnaar van Meintje Battelaar, een zuster van Hendele's moeder. Het paar woonde bij hun huwelijk in de Rapenburgerstraat 28.
Vijf jaar later, in 1826, trad Hendele's oudste zoon MOSES, wonenende op het bovengenoemde adres, in het huwelijk met Fijtje Hartlooper. Hendele haalde toen een huzarenstukje uit en noemde zich voor de Burgerlijke stand: Leetje van den Berg.
Haar zoon Moses Isaak Stokvis kon dus trouwen als:
MOSES ISAAK VAN DEN BERG.
(Bij zijn overlijden in 1878 werd als naam van ZlJn moeder op-gegeven ~ Naatje Stokvis; die van zijn vader als Izaak van den Berg).
In 1833 trad Hendele's jongste zoon Aron in het huwelijk met Schoontje Vas en bij deze gelegenheid noemde Hendele zich voor de Verandering: Leentje Stokvis!
Hendele (Naatje) Stokvis, inmiddels in 1837 w~we geworden van de heer Hazelip, stierf op 24 november 1843 in haar huis in de Uilenburgerstraat 82 te Amsterdam.
Waarschijnlijk werd zij, evenals haar beide ouders, begraven op de Hoogduits joodse begraafplaats in Muiderberg.
